Σημαντική μείωση στον αριθμό των παιδιών που απέκτησαν οι γενιές που γεννήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 και του 1980 καταγράφεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών από τους καθηγητές Βύρωνα Κοτζαμάνη και Αναστασία Κωστάκη.
Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι αλλαγές στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ευρώπης είχαν καθοριστική επίδραση στη γονιμότητα, δηλαδή στον αριθμό των παιδιών που τελικά αποκτώνται από κάθε γενιά. Αν και οι περισσότεροι από όσους γεννήθηκαν μεταξύ 1952 και 1982 δήλωναν την επιθυμία να αποκτήσουν πάνω από δύο παιδιά, στην πράξη αυτό δεν επιτεύχθηκε.
Η σταδιακή υιοθέτηση ενός πιο ατομικιστικού τρόπου ζωής, η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία, η παράταση της φοίτησης στην εκπαίδευση, το υψηλό κόστος ανατροφής παιδιών, οι δυσκολίες στην αγορά εργασίας και στέγασης, και η εξάπλωση της αντισύλληψης, συνέβαλαν σε αυτή τη μείωση. Επιπλέον, το παραδοσιακό οικογενειακό μοντέλο αντικαταστάθηκε από νέα, πιο εύθραυστα σχήματα, όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες και τα ζευγάρια διπλής καριέρας.
Σύγκριση μεταξύ των γενεών 1952 και 1982:
- Στη γενιά του 1952, σε 22 από τις 25 ευρωπαϊκές χώρες, οι γυναίκες είχαν κατά μέσο όρο περισσότερα από 1,8 παιδιά, προσεγγίζοντας ή και ξεπερνώντας το επίπεδο αναπλήρωσης του πληθυσμού (2,1 παιδιά ανά γυναίκα).
- Για τη γενιά του 1982, όμως, μόνο σε 9 χώρες διατηρήθηκε αυτό το επίπεδο, ενώ στις υπόλοιπες παρατηρήθηκε σημαντική πτώση – με 4 χώρες (ανάμεσά τους και η Ελλάδα) να καταγράφουν μέσο όρο κάτω από 1,5 παιδιά.
Ομαδοποίηση των χωρών με βάση την εξέλιξη της γονιμότητας:
- Χώρες με σταθερά υψηλή γονιμότητα (π.χ. Γαλλία, Σουηδία, Ολλανδία, Φινλανδία): Παρουσίασαν ελάχιστη μείωση μεταξύ των δύο γενεών, διατηρώντας υψηλούς δείκτες.
- Χώρες με μέτρια πτώση (π.χ. Βουλγαρία, Ουγγαρία, Τσεχία): Είχαν υψηλή γονιμότητα το 1952, αλλά η γενιά του 1982 κατέγραψε αισθητή μείωση.
- Χώρες με σταθερά μέτρια γονιμότητα (π.χ. Γερμανία, Αυστρία, Σλοβενία): Παρουσιάζουν σταθερότητα με μικρές αποκλίσεις.
- Χώρες με απότομη πτώση (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία): Αν και το 1952 είχαν υψηλή γονιμότητα, η γενιά του 1982 σημείωσε μεγάλη μείωση, φθάνοντας σε επίπεδα κάτω των 1,5 παιδιών ανά γυναίκα.
Ανησυχητικές προβλέψεις για το μέλλον:
Οι ερευνητές εκφράζουν επιφυλάξεις για τις μελλοντικές γενιές (όπως η Γενιά Ζ – γεννημένοι μετά το 1990), καθώς προστίθενται νέοι παράγοντες που ενδέχεται να επιδράσουν αρνητικά στην τεκνογονία: αυξανόμενο οικολογικό άγχος, ανασφάλεια για το μέλλον λόγω κρίσεων και πολέμων, άνοδος των μη παραδοσιακών μορφών οικογένειας, και συρρίκνωση των κρατικών κοινωνικών παροχών.
Επισημάνσεις από τον καθηγητή Κοτζαμάνη:
Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, σε χώρες που εφάρμοσαν νωρίς πολιτικές στήριξης της οικογένειας, εξασφάλισαν κοινωνική πρόνοια και πρόσβαση σε υπηρεσίες και στέγαση, η διαφορά ανάμεσα στις γενιές 1952 και 1982 είναι περιορισμένη. Αντίθετα, σε χώρες που αγνόησαν τις κοινωνικές μεταβολές και δεν προσαρμόστηκαν με κατάλληλες πολιτικές, η μείωση της γονιμότητας είναι έντονη και συνεχίζεται.
