Μετά από πολυετείς διαπραγματεύσεις, την Παρασκευή 136 χώρες συμφώνησαν στη φορολογία των πολυεθνικών εταιρειών με 15%. Ένα βήμα πολύ θετικό για τη μεσαία τάξη, καθώς αν όλα πάνε σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2023 ο φόρος αυτός θα αποφέρει 150 δισεκατομμύρια δολάρια στα ταμεία των κράτων που τόσο επλήγησαν από την πανδημία. Η συμφωνία θα επικυρωθεί στα τέλη Οκτωβρίου στο G20 Summit. Μέχρι τότε οι εταιρίες και οι ιδιοκτήτες τους σίγουρα θα βρουν και άλλους τρόπους να αποκρύψουν κομμάτια της περιουσίας τους.
Αυτό όμως δημιουργεί μεγάλες ανισότητες που οδηγούν σε αναταραχές όπως έχουμε ξαναδεί στην ιστορία. Σύμφωνα με την ProPublica φέτος ο Warren Buffett πλήρωσε φόρο 0,10%, ο Jeff Bezos 0.98% και ο Michael Bloomberg 1,30%, ποσοστά που φαντάζουν αστεία. Σύμφωνα με το Forbes ο Jeff Bezos έχει περιουσία που ανέρχεται στα 192,4 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή αν κάποιος δούλευε από τη γέννηση του Χριστού μέχρι σήμερα δεν θα έφτανε αυτό το ποσό, ή αλλιώς, ο μέσος αμερικάνος πολίτης που έχει μισθό 49.764 χιλιάδες δολάρια το χρόνο θα χρειαζόταν 4.111.405 χρόνια για να φτάσει τη περιουσία του Jeff Bezos.
Έχουμε δηλαδή επιστρέψει ιστορικά στο σημείο όπου ένα άτομο έχει μεγαλύτερη περιουσία από ένα κράτος, ή πολλά κράτη μαζί. Για παράδειγμα η περιουσία του Jeff Bezos είναι μεγαλύτερη από το ετήσιο ΑΕΠ της Ινδονησίας, της 16ης μεγαλύτερης οικονομίας στο κόσμο με πληθυσμό 267.000.000 ανθρώπους.
Για την αποφυγή παρεξηγήσεων, το πρόβλημα εδώ δεν είναι ούτε η συσσώρευση του πλούτου, ούτε η επιχειρηματικότητα, ούτε ο καπιταλισμός ως ιδεολογία, αλλά οι ανισότητες που δημιουργούνται λόγω της αλλαγής του μοντέλου του καπιταλισμού. Σύμφωνα με έρευνες στις ΗΠΑ ο μισθός των CEO από το 1978 μέχρι σήμερα έχει αυξηθεί 1.322%, ενώ του μέσου εργαζομένου δεν έχει αλλάξει εδώ και μια δεκαετία και οι αλλαγές πριν από αυτή ήταν πολύ μικρές.
Σύμφωνα πάλι με έρευνες, το 2019 υπήρχαν 2.208 δισεκατομμυριούχοι στον κόσμο με συνολική περιουσία 9,1 τρισεκατομμύρια δολάρια, όπου αν σκεφθεί κανείς ότι τα μεγέθη αυτά αφορούσαν κράτος, αυτό θα είχε το τρίτο μεγαλύτερο ΑΕΠ μετά από τις ΗΠΑ και Κίνα και πάνω από τη Γερμανία και την Ιαπωνία μαζί. Για συγκριτικούς λόγους αυτό συνέπεσε με τις μεγάλες κρίσεις, καθώς η περιουσία αυτών των επιχειρηματιών το 2017 ήταν 7,6 τρισεκατομμυρια δολάρια και το 2000 ήταν κάτω από το 1 τρισεκατομμυριο δολάρια. Σήμερα, οι πρώτοι επτά της λίστας του Forbes, έχουν μεγαλύτερη περιουσία απ’ ότι ο μισός ανθρώπινος πληθυσμός, δηλαδή 3,9 δις άνθρωποι.
Σύμφωνα με τον Thomas Piketty από το 1700 μέχρι σήμερα ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας παγκοσμίως είναι 1,6% ανά έτος και η απόδοση κεφαλαίου φτάνει το 4%-5% ανά έτος, κάτι που δεν είναι αρνητικό αν όλοι είχαν ένα μικρό μερίδιο. Αντιθέτως ο συγκεντρωτισμός στους λίγους δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα και μεγάλες κοινωνικές ανισότητες.
Οι ανισότητες έχουν γίνει και θα συνεχίσουν να γίνονται τόσο μεγάλες που θα θυμίζουν την Ευρώπη της Φεουδαρχίας, ή τον καπιταλισμό του 18ου – 19ου αιώνα, όπως στη Γαλλία πριν από τη Γαλλική Επανάσταση που το 1% του πληθυσμού κατείχε σχεδόν όλον τον πλούτο, ή πάλι τη Γαλλία του 1914 πριν από τον πόλεμο όπου το 1% κατείχε το 70% του πλούτου. Αποτέλεσμα και των δύο περιπτώσεων ήταν η βίαιη αναταραχή, ο πόλεμος και η άνοδος του εθνικισμού.
Οι ανισότητες, ο θυμός και η αγανάκτηση πάντα οδηγούν στα άκρα και ενισχύουν τον εξτρεμισμό της Αριστεράς και της Δεξιάς. Σύμφωνα με τον Brankο Milanovic καμία ουσιαστική λύση δεν μπορεί να υπάρξει στο σύστημα αυτό, γιατί αν για παράδειγμα μια τράπεζα μετατραπεί σε έναν απόλυτα ηθικό οργανισμό, θα χάσει τα κέρδη της και όπως είναι λογικό κάνεις δεν θα το κάνει αυτό. Η λύση λοιπόν είναι πάλι στη μέση και αυτή είναι η ενίσχυση της μεσαίας τάξης όπως είχε γίνει σε προηγούμενες δεκαετίες με ένα κοινωνικό κράτος όπως είχε κάνει ο F.D. Roosevelt μετά το κραχ.
Εν ολίγοις χρειάζεται μια ισορροπία στη σχέση του κράτους και της ελεύθερης αγοράς, γιατί χωρίς το κράτος υπάρχει ανισότητα και φτωχοποίηση και με πολύ κράτος δεν υπάρχει αγορά. Τη λύση λοιπόν δίνει το πολιτικό κέντρο, καθώς αντλεί τα καλά χαρακτηριστικά του ενός άκρου (της δεξιάς) και του άλλου άκρου (της αριστεράς), σαν την μεσότητα του Αριστοτέλη.
Άρα για να επανέλθουμε στο αρχικό ζητούμενο του θέματος, η συμφωνία αυτή είναι ένα πολύ θετικό βήμα και μια αρχή για τη βελτίωση της ζωής της μεσαίας τάξης παγκοσμίως, αλλά μαζί με αυτή θα πρέπει να γίνουν και άλλες αλλαγές. Μια από αυτές είναι και ο συνδικαλισμός, καθώς πρακτικά δεν υπάρχει πλέον (εδώ στην Ελλάδα είναι πασιφανές) και είναι αναγκαίος καθώς εδώ και χρόνια πολλοί εργαζόμενοι έχουν μείνει απροστάτευτοι χωρίς ασφάλιση ή σύνταξη ή ακόμα και με μαύρη εργασία, χαμηλούς μισθούς και ώρες που δεν πληρώνονται ώστε να μη χάσουν την εργασία τους.
Ο σωστός και υπεύθυνος συνδικαλισμός μαζί με τη ρύθμιση της αγοράς από το κράτος χωρίς παρεμβάσεις μπορούν να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο της μεσαίας τάξης, κυρίως των νέων, και να δημιουργήσουν ξανά μια κοινωνική κινητικότητα, έτσι ώστε να απαλαγούμε και από ακραίες πολιτικές φωνές.
Αυτό ειναι ζωτικής σημασίας καθώς έχουμε περάσει και στην εποχή όπου η τεχνολογία αρχίζει και αντικαθιστά βασικά επαγγέλματα (όπως οι ταμίες και οι οδηγοί) και θα αρχίσει να απειλεί ακόμη περισσότερα επαγγέλματα στο προσεχές μέλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αυτοκινητοβιομηχανίες. Όπως είχα γράψει και σε παλαιότερο άρθρο, οι φιλελεύθεροι απειλούν το φιλελευθερισμό, παρ΄όλα αυτά φαίνεται πως αρχίζουν να αντιδρούν με αυτη τη συμφωνία και όπως είχε πει και ο Sam Cooke στο ομώνυμο τραγούδι του «Μια αλλαγή πρόκειται να έρθει», το θέμα είναι προς ποιά κατεύθυνση…
*Ο Παύλος Παυλίδης είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας και Στρατηγικής. Ακολουθήστε τον στο Twitter
