Και στο τέλος, τι μένει; Συχνά, οι αριθμοί. Στις εκλογές του 1933 πέτυχε το απόλυτο ρεκόρ σταυρών σε εθνικές κάλπες, με την πρωτιά της στη Β΄ Αθήνας: 250.000 ψήφοι! Για να κάνετε συγκρίσεις, στις πρόσφατες ευρωεκλογές ο Γιώργος Αυτιάς πήρε 320.000… σε όλη την επικράτεια.
Γράφει ο Νίκος Μποζιονέλος
Αυτή ήταν η Βάσω Παπανδρέου, η οποία «έφυγε» χθες από τη ζωή, σε ηλικία 80 ετών, και ταλαιπωρημένη τα τελευταία χρόνια από σοβαρά προβλήματα υγείας. Ταυτίστηκε με τη μεταπολιτευτική περίοδο και συνδιαμόρφωσε αυτή την εποχή. Η «άλλη Παπανδρέου», που δεν είχε καμία συγγενική σχέση με τον Ανδρέα, την οποία ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ ανέδειξε και πάντοτε ξεχώριζε, ήταν μια δυναμική προσωπικότητα, μπροστά από την εποχή της, τεχνοκράτισσα πριν από τους τεχνοκράτες, και πιο «πολιτικός» από πολλούς άρρενες πολιτικούς, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, οπότε ο σεξισμός υπήρχε ακόμα και οι γυναίκες ήταν δύσκολο να αναλάβουν θέσης ευθύνης.
Η πρώτη Ευρωπαία
Επιδεικνύοντας πυγμή, η Βάσω Παπανδρέου δεν δίστασε να συγκρουστεί ακόμη και με τον ίδιο τον Ανδρέα για τα πιστεύω της, ωστόσο, ούσα η πρώτη επίτροπος στην τότε ΕΟΚ, συγκρούστηκε και με Ευρωπαίους ηγέτες, μεταξύ αυτών τη Μάργκαρετ Θάτσερ, υπερασπιζόμενη επιτυχώς τις ελληνικές θέσεις.
Για το ΠΑΣΟΚ αναδείχθηκε σε κεντρική φιγούρα ως μέλος της ηγετικής ομάδας. Μετά από εσωκομματικές κόντρες, επέστρεψε στην Αγγλία και ξαναγύρισε το 1981 έχοντας θέση λέκτορα στην ΑΣΟΕΕ. Το 1984 θα εκλεγεί μέλος του ΕΓ και θα μείνει μέχρι το 1988, όταν πήρε τον δρόμο για τις Βρυξέλλες, ως πρώτη γυναίκα μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπό την προεδρία του Ζακ Ντελόρ. Στην αρχή το βίωσε σαν εξορία, αλλά σύντομα προσαρμόστηκε. Το χαρτοφυλάκιο των Κοινωνικών Υποθέσεων την εκτόξευε στο ρετιρέ της ευρωπαϊκής πολιτικής, με τον χαρακτηρισμό της «αντιθατσερικής, λόγω της αναμέτρησής της με τη «σιδηρά κυρία» για την Κοινωνική Χάρτα.
Η (στ)οργή του Ανδρέα
Το πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο του ΠΑΣΟΚ σχηματίστηκε αμέσως μετά την ίδρυσή του, το 1974, από τον ίδιο τον Ανδρέα Παπανδρέου και περιλάμβανε εννέα μέλη. Οι οκτώ ήταν οι Α. Τσοχατζόπουλος, Κ. Σημίτης. Σ. Καράγιωργας, Β. Φίλιας, Α. Στάγκος, Κ. Μανωλκίδης, Ασπα Μανδηλαρά, Αθ. Τσούρας. Η έκπληξη ήταν στο ένατο μέλος: μια νεαρή από το ΠΑΚ Αγγλίας, με το όνομα Βάσω Παπανδρέου του Ανδρέα.
Οι φοιτητές της ΠΑΣΠ που δεν είχαν ξανακούσει το όνομά της έφτιαχναν μύθους: «Μήπως είναι κόρη του;», ρωτούσαν μερικοί. Δεν ήταν. Την είχε γνωρίσει μόλις λίγους μήνες νωρίτερα στο Λονδίνο, όπου βρέθηκε για να συναντήσει τον Τόνι Μπεν των Εργατικών. Η Βάσω δίδασκε στο Εξετερ και μόλις είχε βρει δουλειά στην Οξφόρδη ως βοηθός ερευνήτρια. Τα παράτησε όλα και τον ακολούθησε στην Αθήνα. Αυτό έπαιξε τον ρόλο του και ίσως ήταν μια από τις «μαμές» των εξελίξεων της Μεταπολίτευσης. Αυτή έπεισε τον Ανδρέα να μείνει στην Ελλάδα μετά την απογοήτευση για το 13% των εκλογών του 1974. Και ίσως αυτό εννοούσε αργότερα όταν έλεγε: «Μου χρωστάει ο Παπανδρέου».
Η Βάσω επέστρεψε από την ΕΟΚ το 1993 με το φωτοστέφανο της επιτυχημένης, που την έβαλε απευθείας στο «δελφινάριο» του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, θέση στις κυβερνήσεις της τελευταίας περιόδου του Ανδρέα δεν βρήκε. Από τον Νοέμβριο του 1994, οπότε συγκεντρώθηκε στο σπίτι της η «ομάδα των τεσσάρων» –με τον Κ. Σημίτη, τον Θ. Πάγκαλο και τον Π. Αυγερινό– στάθηκε απέναντί του. Σε μια σύνοδο της ΚΕ διέσχισε μόνη τον διάδρομο για να του δώσει ένα σημείωμα, με το οποίο του ζητούσε τον λόγο – επί προσωπικού. «Γνωριζόμαστε καλά εδώ μέσα», θα της απαντήσει.
Ηταν ένα παιχνίδι μεταξύ τους. Οσο ήταν επίτροπος, δεν τη δέχθηκε ποτέ. Και δύο φορές έφτασε στο σημείο να τη διαγράψει. Οταν έκανε μια δήλωση για το Σκοπιανό, αντίθετη με τη γραμμή του, είπε: «Να φύγει τώρα». Επενέβη ο Χρήστος Παπουτσής. Μια άλλη φορά την έσωσαν ο Ακης Τσοχατζόπουλος με τον Κώστα Λαλιώτη. Δεν της συγχωρούσε ότι δεν κατέθεσε στο Ειδικό Δικαστήριο.
Τον Ιανουάριο του 1996, όταν ο Σημίτης εξελέγη πρωθυπουργός, ήταν η «Νο2 του εκσυγχρονισμού». Αλλά οι σχέσεις της με τον Σημίτη με τον καιρό ατόνησαν. Αλλωστε ήταν δύσκολη στις συναναστροφές της.
Φαρμακερές ατάκες
Οπως ήταν συχνά και «ωμή» στις διατυπώσεις της, κάποιες από τις οποίες πέρασαν στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ. Οπως η φράση για τα «συντροφικά μαχαιρώματα» σε μια συγκέντρωση στο Σπόρτιγκ, ως επίτροπος ακόμη. Και αργότερα η καταγγελία της από το βήμα της ΚΕ: «Μερικοί ανάμεσά μας έκαναν περιουσίες από το ΠΑΣΟΚ».
Μετά το 2009 μπήκε στο… ψυγείο, καθώς σημείωνε από νωρίς το αδιέξοδο στο οποίο οδηγείται η κυβέρνηση. Ισως αυτό που δεν μπορούσε ποτέ να φανταστεί η «Μπούλα», όπως την έλεγε ο Κώστας Λαλιώτης, ήταν ότι ένας Παπανδρέου θα την έθετε εκτός ΠΑΣΟΚ. Απομακρύνθηκε από την ΚΟ το 2012, όταν αρνήθηκε να ψηφίσει το δεύτερο μνημόνιο. Εκτοτε αποσύρθηκε.
Ενας παλιός συνεργάτης της έλεγε κάποτε: «Μπορείς να της καταλογίσεις πολλά για τον χαρακτήρα της, αλλά ποτέ δεν θα ντραπείς που δούλεψες μαζί της».
*Η κηδεία της Βάσως Παπανδρέου θα τελεστεί το Σάββατο, στις 3 το μεσημέρι, στον τόπο καταγωγής της, τα Βαλιμίτικα Αιγίου.
