Κάθε εκλογική αναμέτρηση από τη δεκαετία του 1840, όταν οι Έλληνες πολίτες κλήθηκαν για πρώτη φορά στις κάλπες για να εκλέξουν τους εκπροσώπους τους, έπαιξε τον δικό της, μικρό ή μεγάλο, ρόλο στη διαμόρφωση της σύγχρονης ιστορίας της χώρας. Σε αυτά τα 180 χρόνια έχουμε δει κάθε είδους εκλογές. Έχουν υπάρξει εκλογές με προβλέψιμα αποτελέσματα, ειδικά στη σύγχρονη εποχή των αξιόπιστων δημοσκοπήσεων και των exit polls, εκλογές που έχουν συνοδευτεί από καταγγελίες για εκτεταμένη νοθεία, εκλογές που έγιναν σε περιβάλλον βίας και εκλογές που ήταν απολύτως φυσιολογικές. Υπήρξαν, ωστόσο, και τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις, τα αποτελέσματα των οποίων προκάλεσαν έκπληξη και έπιασαν απροετοίμαστους τόσο τους πρωταγωνιστές τους όσο και τους ψηφοφόρους.
«Ανθ’ ημών… Γουλιμής»
Στις εκλογές του 1895 δεν υπήρχαν δημοσκοπήσεις για να καταγράψει κάποιος τις απόψεις του εκλογικού σώματος ή έστω να τραβήξει μια φωτογραφία της στιγμής. Ο Χαρίλαος Τρικούπης μάλλον θα έχανε τις εκλογές, μετά τη χρεοκοπία της χώρας και το περίφημο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», που δεν τεκμηριώνεται ότι είπε από το βήμα της Βουλής στις 10 Δεκεμβρίου 1893. Αυτό που δεν περίμενε κανένας, ούτε ο ίδιος ο Τρικούπης, ήταν το μέγεθος της εκλογικής πανωλεθρίας.
Στις 16 Απριλίου 1985 οι ψηφοφόροι έδωσαν 148 έδρες στο Εθνικόν Κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη και μόλις 21 στο Νεοελληνικόν Κόμμα του Τρικούπη, ο οποίος δεν εξελέγη βουλευτής και έχασε την έδρα του στο Μεσολόγγι από τον Μιλτιάδη Γουλιμή. Η παροιμιώδης φράση «ανθ’ ημών Γουλιμής… καληνύχτα σας» που είπε όταν έμαθε το αποτέλεσμα ήταν η τελευταία της πολιτικής καριέρας του. Ο μεγάλος πολιτικός εγκατέλειψε την Ελλάδα και πέθανε στις Κάννες έναν χρόνο αργότερα.
Η ήττα του Βενιζέλου
Η επόμενη μεγάλη ανατροπή έγινε 25 χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 1920. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε βγει θριαμβευτής από τις στάχτες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε πετύχει μια τεράστια διπλωματική νίκη με τη Συνθήκη των Σεβρών που είχε βάλει τις βάσεις για τη μεγάλη ιδέα της Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Αν και ο μεγάλος διχασμός βρισκόταν στο απόγειό του, ο Βενιζέλος αισθανόταν σίγουρος όταν προκήρυξε τις εκλογές που έγιναν την 1η Νοεμβρίου 1920. Όπως διαβάζουμε σήμερα στα ιστορικά κείμενα, δεν ήταν λίγοι οι συνεργάτες του που προσπάθησαν να τον αποτρέψουν, χωρίς να τα καταφέρουν. Ο Βενιζέλος δεν είχε υπολογίσει την κόπωση από τους συνεχείς πολέμους, την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας, αλλά και τη διαφαινόμενη επιστροφή στα πράγματα του Κωνσταντίνου Α’ μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου Α’ από δάγκωμα πιθήκου.
Αν και οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου πήραν 7.000 περισσότερες ψήφους έχασαν με συντριπτικό τρόπο την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, καθώς η Ηνωμένη Αντιπολίτευσης κατέλαβε τις 251 από τις 369 έδρες της Βουλής. Ο Βενιζέλος δεν εξελέγη βουλευτής και αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι από όπου επέστρεψε τρία χρόνια αργότερα.
«Ας περιμένουμε να ενσωματωθεί η Β΄ Αθηνών»
Χρειάστηκε να περάσουν 80 χρόνια για τις επόμενες εκλογές-θρίλερ. Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, οι εκλογές της 9ης Απριλίου 2000, εκείνες που «η χώρα κοιμήθηκε με κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας και ξύπνησε με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ» ήταν οι πιο αμφίρροπες στην ιστορία και έκρυβαν μια ανατροπή που όμοια της δεν είχαμε συναντήσει μέχρι τότε και δεν έχουμε ξαναδεί έκτοτε.
Η Νέα Δημοκρατία είχε κερδίσει τις ευρωεκλογές της προηγούμενης χρονιάς με διαφορά 3% και φαινόταν ότι θα κέρδιζε και τις εθνικές εκλογές, έστω και στο νήμα. Αυτό επιβεβαιώθηκε ως ένα βαθμό από τα exit poll που, εξαιρουμένου ενός, την έδειχναν νικήτρια με διαφορά κάποια δέκατα της μονάδας και σίγουρα μέσα στα περιθώρια του στατιστικού σφάλματος. Τις πρώτες ώρες της καταμέτρησης τα επίσημα αποτελέσματα επιβεβαίωναν τη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, οι ψηφοφόροι της οποίας βγήκαν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν. Ελάχιστοι έδωσαν αρχικά σημασία στις προτροπές του Κώστα Λαλιώτη και του Παρασκευά Αυγερινού να περιμένουν και την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων της Β’ Αθήνας.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, με τα αποτελέσματα της μεγαλύτερης εκλογικής περιφέρειας της χώρας να μπαίνουν στο σύστημα, έγινε σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ θα κέρδιζε οριακά. Για κάποια λεπτά και μέχρι να ξεκαθαρίσει οριστικά το τοπίο, όσοι βρίσκονταν στο κέντρο της Αθήνας έβλεπαν το αλλόκοτο θέαμα των ταυτόχρονων πανηγυρισμών των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας στο Σύνταγμα και των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ στην πλατεία Κλαυθμώνος. Τελικά το ΠΑΣΟΚ νίκησε με περίπου 70.000 ψήφους διαφορά, δηλαδή λίγο πάνω από 1%. Ο Κώστας Σημίτης παρέμεινε πρωθυπουργός και ο Κώστας Καραμανλής χρειάστηκε να περιμένει άλλα τέσσερα χρόνια.
Το τέλος της Μεταπολίτευσης
Όταν πρόκειται για τις εκλογές του Μαΐου του 2012 δεν μιλάμε απλώς για ανατροπή, αλλά για ένα τεράστιο πολιτικό γεγονός που άλλαξε τους συσχετισμούς 40 χρόνων και έκανε πολλούς να μιλήσουν ακόμα και για το τέλος της Μεταπολίτευσης. Με το μνημόνιο να έχει αλλάξει όχι μόνο τη ζωή αλλά και την αντίληψη των πολιτών για τα πράγματα, με τις συγκεντρώσεις των Αγανακτισμένων να γίνονται η μήτρα από την οποία γεννήθηκαν κόμματα τα οποία έπαιξαν ρόλο τα επόμενα χρόνια και με τους ψηφοφόρους να μετατρέπονται σε τιμωρούς αυτών που κυβέρνησαν τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν σαφές ότι το αποτέλεσμα της κάλπης θα ήταν κάτι που δεν είχαμε ξαναδεί, αν και κανείς δεν είχε αντιληφθεί το μέγεθος της αλλαγής.
Όλοι περίμεναν ότι η Νέα Δημοκρατία θα ήταν πρώτο κόμμα με απώλειες από το 33% των εκλογών του 2009. Κανένας δεν φαντάστηκε ότι θα ερχόταν πρώτο κόμμα με λιγότερο από 19%. Όλοι περίμεναν ότι το ΠΑΣΟΚ θα έβλεπε τα ποσοστά του να γκρεμίζονται αλλά θα κρατούσε έστω και δύσκολα τη δεύτερη θέση. Κανένας δεν περίμενε ότι η επέλαση του ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν τόσο αστραπιαία που θα τον έφερνε στη δεύτερη θέση με διαφορά 3% από το ΠΑΣΟΚ, σηματοδοτώντας το τέλος του ως κόμμα διακυβέρνησης. Κανένας δεν περίμενε, επίσης, ότι οι Ανεξάρτητοι Έλληνες του Πάνου Καμμένου θα πέρναγαν το 10% και η Χρυσή Αυγή θα πλησίαζε το 7%, κάνοντας τα δύο κόμματα «παίκτες» στο πολιτικό σκηνικό, με όλες τις καταστροφικές συνέπειες που ακολούθησαν.
Αυτοί οι συσχετισμοί δεν μπορούσαν σε καμία περίπτωση να βγάλουν κυβέρνηση και λίγες εβδομάδες αργότερα έγιναν νέες εκλογές, τα αποτελέσματα των οποίων επιβεβαίωσαν αυτό που μάθαμε στις 6 Μαΐου. Ο πολιτικός χάρτης της Ελλάδας είχε αλλάξει.
