Ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνος Τσακλόγλου, κυριολεκτικά με το κλειδί του ΤΕΚΑ στο χέρι, ανοίγει τα χαρτιά του στην «Καθημερινή» και περιγράφει το πώς θα λειτουργήσει από την 1η Ιανουαρίου το νέο επικουρικό ταμείο. Αποκαλύπτει τον μηχανισμό θωράκισης των εισφορών από τους συστημικούς κινδύνους των αγορών, αλλά και από τους… εγχώριους κινδύνους της κακοδαιμονίας της δημόσιας διοίκησης και τους «μπαταχτσήδες» κακοπληρωτές εργοδότες και στέλνει μήνυμα, ξεκαθαρίζοντας ότι θα είναι άκυρες οι απολύσεις εάν ο εργοδότης δεν έχει καταβάλει τις εισφορές στο νέο επικουρικό.
Σύμφωνα με τον κ. Τσακλόγλου, στο ΤΕΚΑ εφαρμόζεται επαγγελματικό μοντέλο διοίκησης, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί πιλότο και για τον ΕΦΚΑ, με στόχο τη θωράκιση του νέου ταμείου από πολιτικές επιρροές. Ο υφυπουργός εκτιμά πως δεν είναι επιτακτική μια νέα μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό. Επισημαίνει όμως, ότι το νέο παραγωγικό μοντέλο, με δεδομένη τη ροή κεφαλαίων από το Ταμείο Ανάκαμψης, απαιτεί μεταρρυθμίσεις, όραμα και σκληρή δουλειά και υπογραμμίζει με νόημα ότι στο παρελθόν δαπανήθηκαν υπερπολλαπλάσια κεφάλαια από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν για το «ψηφιακό θαύμα» Πιερρακάκη.
– Υπουργέ, βρίσκεστε κυριολεκτικά με το κλειδί του νέου Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) στο χέρι; Είναι όλα έτοιμα για την έναρξη της λειτουργίας του;
– Από την επόμενη ημέρα της ψήφισης του N. 4826 με τον οποίο ιδρύθηκε το ΤΕΚΑ, η προσωρινή διοικούσα επιτροπή άρχισε να εργάζεται με συστηματικό τρόπο, ώστε από το νέο έτος να ξεκινήσει η λειτουργία του νέου ταμείου. Το ΤΕΚΑ στήνεται βάσει διεθνών προδιαγραφών. Προφανώς, οι υποδομές και οι λειτουργίες ενός νέου ταμείου δεν στήνονται σε μια μέρα και δεν θέλουμε να κάνουμε προχειρότητες που θα τις βρούμε μπροστά μας στο μέλλον. Βασική επιδίωξη της προσωρινής διοικούσας επιτροπής είναι η έγκυρη και αξιόπιστη υλοποίηση του στρατηγικού μας πλάνου για το ταμείο. Παρότι ο χρόνος πιέζει, προχωράμε με βάση τον σχεδιασμό μας.
– Η δομή, η επιλογή και η λειτουργία της διοίκησης του νέου ταμείου φαίνεται πως αποτελούν… πιλότο. Αχω την εντύπωση ότι κάποιες από τις αλλαγές που προωθεί ο κ. Χατζηδάκης στον ΕΦΚΑ στηρίζονται στον τρόπο λειτουργίας του ΤΕΚΑ…
– Οι εισφορές των ασφαλισμένων αποτελούν δημόσια περιουσία και η διαχείρισή τους απαιτεί σύγχρονη διακυβέρνηση, επαγγελματισμό, λογοδοσία, διαφάνεια και διοίκηση θωρακισμένη από πολιτικές επιρροές. Παρότι κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του ταμείου τα κεφάλαια που θα διαχειρίζεται θα είναι σχετικά μικρά, στο στάδιο της ωριμότητας το ΤΕΚΑ θα διαχειρίζεται πόρους που θα αντιστοιχούν σε υψηλό ποσοστό του ΑΕΠ. Συνεπώς, οφείλουμε να διασφαλίσουμε ότι η διοίκηση του ταμείου θα απαρτίζεται από μέλη με εμπειρία και γνώση, αξιοκρατικά επιλεγμένα. Αυτός είναι και ο λόγος που οι διαδικασίες επιλογής των μελών της διοίκησης του ΤΕΚΑ, έτσι όπως προβλέπονται στον ιδρυτικό νόμο του, είναι ιδιαίτερα αυστηρές. Οι προκλήσεις του ασφαλιστικού μας συστήματος είναι μεγάλες και απαιτούν να επεκταθεί το επαγγελματικό μοντέλο διοίκησης των ταμείων παντού. Με αυτή την οπτική, όντως, κάποιες από τις αλλαγές που εισήγαγε το ΤΕΚΑ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στον ΕΦΚΑ.
– Πόσο προστατευμένο θα είναι το νέο ταμείο και κυρίως οι… κουμπαράδες των ασφαλισμένων από τους συστημικούς κινδύνους των αγορών, αλλά και τους γνωστούς ασφαλιστικούς κινδύνους, όπως το δημογραφικό;
– Τα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα δεν είναι εκτεθειμένα στον δημογραφικό κίνδυνο, καθώς το ύψος της σύνταξης δεν εξαρτάται από το πόσοι συνταξιούχοι μοιράζονται τις εισφορές των εργαζομένων, αλλά από τις αποδόσεις των επενδύσεων. Κίνδυνος αγορών υπάρχει, αλλά όπως δείχνει η εμπειρία χωρών με ώριμα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, μακροχρονίως οι αποδόσεις τους είναι πολύ υψηλότερες από αυτές των διανεμητικών συστημάτων – ιδίως διανεμητικών συστημάτων γερασμένων κοινωνιών. Επομένως, νομίζω ότι βάσιμα αναμένουμε πως οι συντάξεις του νέου συστήματος θα είναι σημαντικά υψηλότερες από αυτές του τωρινού. Ακόμα, όμως, και στην απίθανη περίπτωση όπου η μία σοβαρή κρίση διαδέχεται την άλλη για δεκαετίες, το κράτος εγγυάται ότι η παρεχόμενη σύνταξη θα αντιστοιχεί κατ’ ελάχιστον στο ύψος των εισφορών που καταβλήθηκαν και, μάλιστα, σε πραγματικές αξίες. Δηλαδή, συμπεριλαμβανομένου και του πληθωρισμού.
– Μήπως τελικά με τις εγγυήσεις προς το νέο ταμείο, την ανάληψη του κόστους μετάβασης όσον αφορά το παλαιό ταμείο ΕΤΕΑΕΠ, αλλά και το διαχειριστικό κόστος λειτουργίας του ΤΕΚΑ, το Δημόσιο αναλαμβάνει υπερβολικά δημοσιονομικά βάρη;
– Το ΤΕΚΑ έχει σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο, ώστε το κόστος λειτουργίας του να είναι πολύ χαμηλό. Σημαντικό μέρος των πόρων του ταμείου θα επενδύεται εγχωρίως. Υψηλότερες επενδύσεις συνεπάγονται υψηλότερη παραγωγικότητα, υψηλότερους μισθούς, υψηλότερη απασχόληση, υψηλότερο ΑΕΠ και, τελικά, υψηλότερους άμεσους και έμμεσους φόρους και υψηλότερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Με βάση τις μελέτες που συνόδευαν το νομοσχέδιο στη Βουλή, το θετικό δημοσιονομικό αποτύπωμα της μεταρρύθμισης εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το κόστος μετά την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του νέου συστήματος. Πάντως, επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι ενώ το κόστος μετάβασης θα καταγράφεται κάθε χρόνο στον προϋπολογισμό, τα πολύ σημαντικά οφέλη του νέου ταμείου θα διαχέονται στην οικονομία χωρίς να καταγράφονται εκεί με διακριτό τρόπο.
– Υπάρχει τρόπος να προστατευθούν οι νέοι ασφαλισμένοι του ΤΕΚΑ από την πιθανότητα του «μπαταχτσή» εργοδότη, που δεν καταβάλλει στο ταμείο τις εισφορές τους;
– Ο νόμος για την κεφαλαιοποιητική ασφάλιση που πρόσφατα ψηφίστηκε στη Βουλή, περιλαμβάνει τρεις βασικές πρόνοιες, προστατεύοντας τους εργαζομένους από εργοδότες οι οποίοι δεν καταβάλλουν τις εισφορές τους. Πρώτον, οι ασφαλιστικές εισφορές προς το ΤΕΚΑ εισπράττονται κατά προτεραιότητα. Δεύτερον, οι όποιες οφειλές προς το ΤΕΚΑ δεν υπόκεινται σε ρύθμιση. Για να εξασφαλίζει ο εργοδότης ασφαλιστική ενημερότητα θα πρέπει να τις καταβάλει εφάπαξ. Και τρίτον, η απόλυση εργαζομένου για τον οποίο δεν έχουν καταβληθεί οι εισφορές προς το ΤΕΚΑ, είναι άκυρη. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι αναγκαίες, καθόσον σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι εισφορές πρέπει να καταβάλλονται έγκαιρα για να επενδυθούν, και τα οφέλη από την επένδυσή τους να τα καρπωθούν οι ασφαλισμένοι με τη μορφή υψηλότερης σύνταξης. Ενδεχομένως, κάποιες από τις παραπάνω ρυθμίσεις θα μπορούσαν να ισχύσουν και σε άλλους τομείς του ασφαλιστικού μας συστήματος.
– Πότε το νέο ταμείο θα μπορεί να ξεδιπλώσει την επενδυτική του πολιτική, με όλα τα επενδυτικά καλάθια και, αντίστοιχα, τις επιλογές για τους ασφαλισμένους του;
– Η επενδυτική λειτουργία του ταμείου θα αναπτυχθεί σταδιακά σε τρεις περιόδους. Το επίπεδο, η δομή και η διαβάθμιση του ρίσκου των τοποθετήσεων των αποταμιεύσεων των ασφαλισμένων εναπόκεινται στην απόλυτη ευθύνη του διοικητικού συμβουλίου του ΤΕΚΑ. Κατά συνέπεια, στην πρώτη μεταβατική περίοδο, κατά την οποία το ΤΕΚΑ διοικείται από προσωρινή διοικούσα επιτροπή, θα υιοθετηθεί πολύ συντηρητική επενδυτική στρατηγική και οι εισφορές των ασφαλισμένων θα επενδυθούν σε χρηματοοικονομικά προϊόντα ιδιαίτερα χαμηλού κινδύνου (υψηλότοκες καταθέσεις στην Τράπεζα της Ελλάδος). Κατά τη δεύτερη περίοδο –λίγους μήνες μετά τη συγκρότηση του πρώτου διοικητικού συμβουλίου του ταμείου– θα προσφέρεται στους ασφαλισμένους το βασικό προκαθορισμένο (default) χαρτοφυλάκιο με επενδύσεις σε ένα διευρυμένο και διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο αξιογράφων, το οποίο θα έχει δομή «κύκλου ζωής». Να σημειωθεί ότι σε αυτό το χαρτοφυλάκιο αναμένουμε να τοποθετηθεί η συντριπτική πλειονότητα των ασφαλισμένων, ακόμα και κατά την τρίτη φάση, και αυτή θα είναι, άλλωστε, η σύσταση του ταμείου προς τους ασφαλισμένους. Κατά την τρίτη περίοδο –χονδρικά, μετά τα τέλη του 2024– θα προσφερθούν στους ασφαλισμένους και άλλα κατάλληλα διαμορφωμένα συνταξιοδοτικά-επενδυτικά προϊόντα διαβαθμισμένου ρίσκου, επίσης με δομή «κύκλου ζωής» για εκείνους τους ασφαλισμένους που επιθυμούν να επιλέγουν και να ρυθμίζουν μόνοι τους το επίπεδο κινδύνου των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεών τους.
H επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης είναι μαραθώνιος
– Πολλοί σας κατηγορούν ότι με το ΤΕΚΑ στρώνετε το χαλί για εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων και στην κύρια ασφάλιση. Αλλοι, πάλι, επιμένουν ότι η μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης ήταν δειλή και ότι απαιτούνται πιο γενναίες παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό. Ποιοι έχουν δίκιο;
– Η εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στην επικουρική και, κατά συνέπεια, στην κοινωνική ασφάλιση έχει στόχο τη διασπορά του ασφαλιστικού κινδύνου στο σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης, κάτι που αποτελεί βασική αρχή των ασφαλίσεων. Ο μελλοντικός συνταξιούχος θα λαμβάνει τρεις συντάξεις από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης: εθνική, ανταποδοτική και (κεφαλαιοποιητική) επικουρική. Οι συντάξεις αυτές υπόκεινται σε διαφορετικούς κινδύνους: δημοσιονομικό, δημογραφικό και αγορών, αντιστοίχως. Λόγω του ότι δεν υπάρχει υψηλή θετική συσχέτιση μεταξύ των εν λόγω κινδύνων, αυτή η διασπορά μειώνει το συνολικό επίπεδο κινδύνου της κοινωνικής ασφάλισης και ενισχύει τη βιωσιμότητά της. Προφανώς, όταν μεταβάλλονται οι γενικότερες οικονομικές και δημογραφικές συνθήκες, πρέπει να γίνονται προσαρμογές στο ασφαλιστικό σύστημα. Ωστόσο, στις δεδομένες συνθήκες θεωρούμε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι επιτακτικό ή και αναγκαίο.
– Εκτός από μέλος της κυβέρνησης είστε και ακαδημαϊκός οικονομολόγος. Το 2022 προβλέπεται να είναι χρονιά ισχυρής ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία που, όμως, έχει στην πλάτη της το βάρος του υψηλότερου χρέους στην Ε.Ε. Ποιες πολιτικές μπορούν να εξασφαλίσουν σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης;
– Πράγματι, σε συνέχεια του εντυπωσιακού ρυθμού μεγέθυνσης του 2021, το 2022 προβλέπεται να είναι ένα ακόμα έτος ισχυρής ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, μετά το τέλος των μέτρων στήριξης της οικονομίας, η ανεργία όχι μόνο δεν αυξήθηκε, αλλά μειώνεται με ταχείς ρυθμούς. Ομως, ας μη γελιόμαστε, πολλοί οικονομικοί δείκτες επιδεινώθηκαν λόγω της πανδημίας. Το ΑΕΠ βρίσκεται στα επίπεδα του 2019, ενώ το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε αρκετά υψηλότερο επίπεδο. Επομένως, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε βιώσιμη ανάπτυξη, δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Εχουμε μπροστά μας έναν μαραθώνιο. Χρειάζεται στρατηγική και διάρκεια, ένα μείγμα αναπτυξιακών πολιτικών και συνετής δημοσιονομικής διαχείρισης που θα διαμορφώνει μία βιώσιμη σχέση ανάμεσα σε χρέος, πρωτογενή πλεονάσματα και ανάπτυξη. Η ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις επενδύσεις, την εμπιστοσύνη, τη σταθερότητα και την αξιοπιστία της χώρας. Χρειαζόμαστε φιλοεπενδυτικές πολιτικές, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ψηφιοποίηση και απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου. Αναμφίβολα, σε σχέση με όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια βαδίζουμε στον σωστό δρόμο. Μα πάνω απ’ όλα, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε βιώσιμη ανάπτυξη, χρειάζεται να επενδύσουμε στο πιο πολύτιμο κεφάλαιο της χώρας, στο ανθρώπινο δυναμικό, στους νέους μας.
– Η αξιοποίηση των αναμενόμενων πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης είναι ικανή συνθήκη για να μετασχηματιστεί το παραγωγικό μοντέλο της χώρας;
– Κατά την άποψή μου, για τον μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου δεν απαιτούνται ούτε μόνο ούτε κυρίως επιπρόσθετοι πόροι. Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις, όραμα, σχεδιασμός και σκληρή δουλειά. Πόσα κεφάλαια νομίζετε χρειάστηκαν για το «ψηφιακό θαύμα» του Πιερρακάκη; Υπερπολλαπλάσια είχαν σπαταληθεί τις προηγούμενες δεκαετίες σε πληθώρα έργων πληροφορικής αμφίβολης ποιότητας. Νομίζω ότι είναι ευτυχής συγκυρία για τη χώρα το γεγονός ότι έχει μια σαφώς μεταρρυθμιστική κυβέρνηση και, ταυτόχρονα, έχει στη διάθεσή της τον όγκο των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και του νέου ΕΣΠΑ. Μπορούν να γίνουν άλματα που θα μεταμορφώσουν τη χώρα προς το καλύτερο, προς όφελος όλων μας και κυρίως των νέων. Αυτό που χρειάζεται είναι να συνεχίσουμε αταλάντευτα στην ίδια γραμμή: μεταρρυθμίσεις, περιβάλλον φιλικό προς το επιχειρείν, ψηφιοποίηση, πράσινη ανάπτυξη, καθώς και κοινωνικό κράτος δίκαιο, αλλά και γενναιόδωρο εκεί που χρειάζεται.
