Τι θα πρέπει να πράξει η παγκόσμια κοινότητα για να αντιμετωπίσει την αδύναμη αντίδραση στην πανδημία; Σχεδόν κάθε μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε ο κόσμος στο παρελθόν ακολούθησε μια αναδιάρθρωση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, με τη δημιουργία νέων μηχανισμών συντονισμού και νέων διεθνών οργανισμών. Ενδεχομένως αυτή τη φορά δεν αφορά τόσο τη δημιουργία νέων οργανισμών, αλλά την ανάληψη μιας μεγαλύτερης ευθύνης από τις μεγάλες δυνάμεις που εκπροσωπούνται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
του Έρολ Ούσερ*
Η πανδημία του κορωνοϊού θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη για πολλές δεκαετίες και τους πολλούς αιώνες ακόμη. Δεν έχει να κάνει τόσο με το καθαυτό οικονομικό κόστος ή τους περιορισμούς μετακίνησης, όσο κυρίως με το ανθρώπινο στοιχείο που προήλθε από πολλούς ανθρώπους σε ολόκληρο τον πλανήτη ως εκδήλωση συμπαράστασης και αλληλεγγύης, καθώς και ως έμπρακτη συμμετοχή στην αντιμετώπιση της κρίσης. Το μέλλον θα κρίνει αυστηρά τις τρέχουσες εθνικιστικές/ατομικιστικές υπερβολές που παραμένουν παρά τη μαζική πανδημία. Σε στιγμές όπως αυτές, η παγκόσμια κοινότητα καλείται να ανακαλύψει εκ νέου τις αξίες της ανθρωπιστικής κληρονομιάς και της ανθρωπιστικής διπλωματίας.
Μια διαρκής αλγεινή εντύπωση από την κρίση του covid έγκειται στο ότι οι πιο προηγμένες οικονομικά χώρες στερούνται ηγεσίας και οράματος μεσούσης της πανδημίας. Θα μπορούσε να υπήρχε μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου και μια πιο εμφατική αντίδραση από τους παγκόσμιους θεσμούς/οργανισμούς, καθώς και από τους περιφερειακούς φορείς. Η ένταση των διαφωνιών και των συγκρούσεων που παρατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας καθιστά εμφανές ότι τα διδάγματα του παρελθόντος και η κληρονομιά των ουμανιστών στοχαστών δεν έχουν ακόμη ενσωματωθεί στον τρόπο σκέψης της παγκόσμιας κοινότητας.
Ταυτόχρονα, ο κόσμος πρόκειται να αλλάξει ως απόρροια της εμπειρίας του κορωνοϊού — θα πάει σε μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, θα αλλάξει η σημασία των κοινωνικών δεσμών και των γραμμών στήριξης, θα αλλάξει αυτό που έχει επικρατήσει ως παρομοιώδη έκφραση «παλιά κανονικότητα». Η άνοδος των Περιβαλλοντικών, Κοινωνικών και σχετικών µε τη Διακυβέρνηση (ΠΚ∆) δεδομένων συνιστά μία από τις νέες τάσεις που λαμβάνουν χώρα πίσω από το πανδημικό σοκ. Άλλα θέματα περιλαμβάνουν την ελάφρυνση του χρέους στις λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες, καθώς και την παροχή ιατρικού εξοπλισμού και εμβολίων στις μη προνομιούχους πληθυσμούς των χωρών.
Πράγματι, αυτό που θα θυμόμαστε είναι το ανθρώπινο στοιχείο της διεθνούς διπλωματίας — η αποστολή ιατρικού εξοπλισμού, εμβολίων, γιατρών και ειδικών. Μερικές φορές, τέτοια επιτεύγματα δεν γίνονταν από τους υποτιθέμενους ηγέτες του κόσμου, αλλά από μικρές οικονομίες με πενιχρούς πόρους. Από την άποψη αυτή, η εμπειρία της Κουβάς είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική εν μέσω του κορωνοϊού – όχι μόνο παρείχε γιατρούς και εξοπλισμό σε αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά δημιούργησε επίσης ένα δικό της εμβόλιο που διένειμε στους γείτονές της. Δεν αρκεί μόνο η δύναμη και η πρόοδος του εθνικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, αλλά, πιο σημαντικό, η ικανότητα να μοιραζόμαστε αυτές τις εξελίξεις με την παγκόσμια κοινότητα, ειδικά αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Υπάρχει επίσης η ανθρωπιστική διπλωματία και η κληρονομιά του ουμανισμού που έχει συσσωρευτεί από την ανθρωπότητα που, κατά το παρελθόν, κλήθηκε να αντιμετωπίσει τρομερές αντιξοότητες: η κληρονομιά των παλαιών ουμανιστών, όπως ο Pierre Teilhard de Chardin, ο Erasmus, ο Thomas More, ο Antoine de Saint-Exupery, ο Vladimir Vernadskiy. Ενδεχομένως ο καλύτερος τρόπος για να συνοψίσουμε αυτήν την κληρονομιά από τη σκοπιά της σημερινής κρίσης είναι να αναφερθούμε στα λόγια του Vernadskiy: «Η ανθρωπότητα έχει μπροστά της ένα λαμπρό μέλλον, εάν το συνειδητοποιήσει και δεν χρησιμοποιήσει το μυαλό της και δεν αναλωθεί να καταστρέψει τον εαυτό της».
Τι θα πρέπει να πράξει η παγκόσμια κοινότητα για να αντιμετωπίσει την αδύναμη αντίδραση στην πανδημία; Σχεδόν κάθε μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε ο κόσμος στο παρελθόν ακολούθησε μια αναδιάρθρωση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής, με τη δημιουργία νέων μηχανισμών συντονισμού και νέων διεθνών οργανισμών. Ενδεχομένως αυτή τη φορά δεν αφορά τόσο τη δημιουργία νέων οργανισμών, αλλά την ανάληψη μιας μεγαλύτερης ευθύνης από τις μεγάλες δυνάμεις που εκπροσωπούνται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Πιο συγκεκριμένα, ενδέχεται να υιοθετηθεί ένας κώδικας δεοντολογίας κατά τη διάρκεια παγκόσμιων πανδημιών και κρίσεων από τις χώρες που διαθέτουν μόνιμο καθεστώς στο Συμβουλίο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Ένας τέτοιος κώδικας συμπεριφοράς μπορεί να περιλαμβάνει τη δέσμευση να μην καταφεύγουν στο εμπόριο και άλλους περιορισμούς σχετικά με την ανθρωπιστική βοήθεια ή το εμπόριο ιατρικού εξοπλισμού, να μην καταφεύγουν σε κυρώσεις, καθώς και να μην εμπλέκονται σε στρατιωτικές συγκρούσεις. Ο κατάλογος αυτών των δεσμεύσεων μπορεί να βελτιωθεί φυσικά με βάση την εμπειρία της παγκόσμιας κοινότητας κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας και προηγούμενων περιπτώσεων παγκόσμιων οικονομικών κρίσεων.
Όσον αφορά τις ακαδημαϊκές εμπειρίες την περίοδο της πανδημίας, μία από τις πιο ευχάριστες ήταν οι συναντήσεις και συζητήσεις των T20 σχετικά με τον τρόπο σχεδιασμού μέτρων κατά της κρίσης και τη στήριξη της παγκόσμιας οικονομίας. Στο πλαίσιο μιας από τις ομάδες εργασίας, η Valdai συνεργάστηκε με το King Fahd University of Petroleum and Mineral (KFUPM) από τη Σαουδική Αραβία για να προτείνει στην G20 (που συμπεριλήφθηκε στην ανακοίνωση των T20) τη δημιουργία μιας πλατφόρμας για κρατικά επενδυτικά ταμεία των εθνών της G20 ούτως ώστε να διαχειρίζεται, μεταξύ άλλων μέτρων κατά των κρίσεων, κίνητρα για την προώθηση της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας έγινα αποδέκτης πολλών επιστολών υποστήριξης και αλληλεγγύης από φίλους και συναδέλφους από διάφορες ομάδες προβληματισμού ανά τον κόσμο — από την Ιταλία, την Κίνα, την Αργεντινή, τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και πολλές άλλες. Συχνά αυτές ήταν εκφράσεις αλληλεγγύης όχι μόνο με τους συναδέλφους μου από το Valdai, αλλά ευρύτερα με τη Ρωσία και τους ανθρώπους της.
«Όποιες κι αν είναι οι μεγάλες ιδέες και τα κείμενα που προέρχονται από πολλές δεξαμενές σκέψης ανά τον κόσμο, είναι οι απλές λέξεις υποστήριξης και αλληλεγγύης που ηχούν βαθύτερα στις πολλές συναλλαγές κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους».
Έχω επίσης γνωρίσει εθελοντές που εργάζονται σε νυχτερινές βάρδιες στα νοσοκομεία της Μόσχας για να πολεμήσουν την πανδημία, ανεξαρτήτως τι ώρα αποχώρησαν από την κύρια (και μάλλον κοπιαστική) εργασία τους. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι που επιδεικνύουν τέτοια αυτοθυσία μεσούσης της πανδημίας εκφράζουν επίσης τη λαχτάρα για έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, με περισσότερη αλληλεγγύη και περισσότερες επαφές μεταξύ ανθρώπων ανά την υφήλιο.
Είναι αυτό το είδος της ανθρώπινης αλληλεγγύης που παράγει την ενέργεια για να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο είτε ως άτομα είτε ως χώρα είτε ως παγκόσμια κοινότητα. Η ενέργεια και η βούληση να επιμείνουμε τις αντιξοότητες, να σταθούμε πάνω από τα «εμβόλια του εθνικισμού», τον προστατευτισμό, τις κυρώσεις και τη φιλοπολεμική διάθεση, να δούμε τι είναι αυτό που θα έρθει στο μέλλον και να διακρίνουμε έναν καλύτερο κόσμο για τις μελλοντικές γενιές. Όπως έγραψε ο Pierre Teilhard de Chardin: «Το μέλλον είναι πιο όμορφο από οποιοδήποτε παρελθόν».
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
