Στα τέλη του Ιουλίου, οι Ρώσοι άρχισαν να διακινούν πληροφορίες για πιθανή μετονομασία της κατεχόμενης από τους ίδιους πλέον Μαριούπολης, μέσω «δημοψηφίσματος» τον Σεπτέμβριο.Με ανάρτησή του στο Telegram ο σύμβουλος του δημάρχου Πετρ Αντριουτσένκο, έκανε γνωστό ότι το δημοτικό συμβούλιο, συζητάει να θέσει προς έγκριση στο “δημοψήφισμα” το ενδεχόμενο επαναφοράς του ονόματος του Αντρέϊ Ζντάνοφ ”, ενώ ο επικεφαλής του κινήματος Ρώσων βετεράνων του Αφγανιστάν, Βασίλι Τουριάνιτσα, σε συνέντευξή του , είπε ότι, “ σ ένα άτυπο δημοψήφισμα, ίσως τεθεί και η μετονομασία της Μαριούπολης σε Ζντάνοφ”.
“Δεν θα είναι μεγάλη έκπληξη για μένα, αν υπάρξει επιστροφή του ονόματος του “σφαγέα του λαού” Αντρέι Ζντάνοφ, που στα χρόνια του Μεγάλου Τρόμου ως μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής, προσυπέγραψε τις λίστες εκτελέσεων, ενώ το φθινόπωρο του 1937, υπήρξε επικεφαλής των εκκαθαρίσεων (καταστολών) του ΚΚΣΕ”, λέει στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η Βαλεντίνα Κονόπ-Λιάσκο, στη οποία ανήκει η πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του ονόματος Μαριούπολη από Ζντάνοφ, το 1989.
Τον Ιανουάριο του 1989, εποχή της Περεστρόϊκα όταν λίγοι μπορούσαν να φανταστούν ότι σε λιγότερο από τρία χρόνια η Σοβιετική Ένωση θα είχε διαλυθεί, η πρωτεύουσα της περιοχής του Αζόφ άλλαξε το όνομά της από Ζντάνοφ στο ιστορικό τοπωνύμιο Μαριούπολ.Η όμορφη πόλη στην Αζοφική θάλασσα, που ιδρύθηκε από Έλληνες και το 1879 πήρε το όνομα της Παναγιάς, μετονομάστηκε το 1948 σε “Ζντάνοβ”, όνομα γνωστού συνεργάτη του Στάλιν , γεννημένου στην Μαριούπολη, που είχε πεθάνει την ίδια χρονιά.
Μαριουπόλ, η επιστροφή στο όνομα της Παναγίας
Σαράντα χρόνια μετά, το 1989, η πόλη πήρε ξανά το όνομα της Παναγίας ως αποτέλεσμα μεγάλου αγώνα των κατοίκων, Ελλήνων στην πλειοψηφία του, με πρωταγωνίστρια την 84χρονη σήμερα Ελληνίδα Βαλεντίνα Κονόπ – Λιάσκο, που με τον σύζυγο της, ζουν, πρόσφυγες πολέμου, στην Ελλάδα.«Το 1987, τη χρόνια που ξεκίνησε η περεστρόικα στη ΕΣΣΔ, οραματιστήκαμε την επιστροφή του Ελληνικού ονόματός της πόλης λέει:«Όλα ξεκίνησαν στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο (PSTU) της Μαριούπολης,(τότε Ζντάνοβ), όπου ήμουν επίκουρη καθηγήτρια.
Δημιουργήσαμε μια ομάδα πρωτοβουλίας «Για τη Μαριούπολη», η οποία έθεσε ως στόχο την επιστροφή του ιστορικού ονόματος της πόλης. Επικεφαλής της ομάδας εκλέχτηκε ο καθηγητής φιλοσοφικής Γιακούνιν. Στην ομάδα μας, που μεγάλωνε κάθε μέρα, συμμετείχαν σπουδαίοι άνθρωποι, διανοούμενοι της πόλης, αναπληρωτές καθηγητές, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι και όσοι πολίτες επιθυμούσαν να συμβάλουν στην επιστροφή ονόματος », αφηγείται.“Συναντιόμασταν κάθε εβδομάδα, στο μικρό διαμέρισμά μου τις περισσότερες φορές και εκεί πίνοντας τσάι, κρασί και τρώγοντας μεζέδες ,ανταλλάσαμε απόψεις, και καμιά φορά μαλώναμε στην προσπάθεια να βρούμε μια διέξοδο στο ζήτημα. Δεν είχαμε μέσα να ενημερώσουμε τους κατοίκους της πόλης για τις αποφάσεις μας. Γράφαμε τις ανακοινώσεις στο χέρι, μερικές φορές σε γραφομηχανή, οργανώναμε συγκεντρώσεις στην κεντρική πλατεία, στον κήπο της πόλης, στο Οίκο του Πολιτισμού “Ίσκρα”. Πάντα όμως υπό την έγκριση της Εκτελεστικής Επιτροπής (Δήμος) και της τοπικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος.
«Εσείς οι Έλληνες όλο αυτό σκέφτεστε»
Συχνά δεν μας έδιναν συγκατάθεση, αλλά εμείς δεν κάναμε πίσω. Μας βοηθούσε ο αέρας των αλλαγών, της Περεστρόικα. Έτσι, για να προσεγγίσουμε περισσότερους κάτοικους, αποφασίσαμε να συλλέξουμε υπογραφές. Επίσης για να υποστηρίξουμε τον αγώνα μας, δημιουργήσαμε μια κινητή καλλιτεχνική ομάδα και οργανώναμε συναυλίες, παραστάσεις με ποιήματα, τραγούδια με κιθάρα, ομιλίες γνωστών προσωπικοτήτων, που στρέφονταν κατά του σταλινικού κομμουνιστικού καθεστώτος. Κάναμε εμφανίσεις σε λέσχες εργαζόμενων, σε σχολεία και σε προαύλιους χώρους των εργατικών κατοικιών.
Κολλούσαμε αφίσες στην πόλη αργά τη νύχτα, αλλά οι αστυνομικοί (και όχι μόνο!) τις έσκιζαν!” λέει, και συνεχίζει: “Παρόλο την Περεστρόικα, ακόμα το περιεχόμενο των ομιλιών μας, θα έπρεπε οπωσδήποτε να είχε συντονιστεί και να συμφωνηθεί με την δημοτική επιτροπή του ΚΚΣΕ. Οι καλλιτέχνες ζωγράφοι οργάνωναν αυθαίρετες εκθέσεις με αντί-σταλινικά έργα. Στα συλλαλητήρια, κάποιες φορές υπήρχαν εντάσεις. «Εσείς, οι Έλληνες, όλο αυτό σκέφτεστε!» φώναζαν αυτοί, που δεν τους ενδιέφερε η ιστορία της πόλης”, θυμάται η Βαλεντίνα Κονόπ- Λίασκο. Αλλά μαζί με την περεστρόικα ήρθε και η “γκλάσνοστ”- ελευθερία στα ΜΜΕ. Άρχισαν να εμφανίζονται επικριτικά δημοσιεύματα για τον Ζντάνοφ στο “Ogonyok”- περιοδικό με πολλά εκατομμύρια τεύχη αλλά και σε πολλά άλλα περιοδικά και εφημερίδες.
Η Βαλεντίνα Λιάσκο και οι φίλοι της γνώριζαν, ότι κανείς από την εξουσία δεν ήθελε (ή δεν τολμούσε) να μπλεχτεί στην ιστορία αλλαγής (επιστροφής) ονόματος της πόλης , γιατί εκτός του πολιτικού κόστους, όπως έλεγαν, μια τέτοια αλλαγή θα επιβάρυνε και το κρατικό προϋπολογισμό.Αλλά μέχρι τα τέλη του 1988, η ομάδα πρωτοβουλίας “Για τη Μαριούπολη” είχε συγκεντρώσει 65.000 υπογραφές, ο αριθμός των υποστηρικτών της επιστροφής του ιστορικού ονόματος της πόλης ήταν έξι φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό των «αντιπάλων» . Όμως ο αριθμός των μη ενεργών πολιτών για το όνομα, επίσης ήταν μεγάλος.
«Ο στενός συνεργάτης του Γκορμπατσόφ…»
“Θυμάμαι, πως σε όλες τις εορταστικές διαδηλώσεις – παρελάσεις ή πορείες, η ομάδα μας «Για τη Μαριούπολη», ξεχώριζε με δικές μας αφίσες, τραγούδια, συνθήματα, ενώ από μεγάφωνο απευθυνόμαστε στους πολίτες για να μας υποστηρίξουν. Όταν μαζέψαμε αρκετές χιλιάδες υπογραφές, αρχίσαμε να ψάχνουμε χρήματα για την αποστολή στη Μόσχα ενός μέλος της επιτροπής . Πράγματι μια μέρα ο καθηγητής με τις υπογραφές στη βαλίτσα ταξίδεψε στη Μόσχα και τις παρέδωσε στον Αλεξάντρ Γιάκοβλεβ, ιδεολόγο της Περεστρόικα, επικεφαλής του τμήματος προπαγάνδας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, και στενό συνεργάτη του Γκορμπατσόφ”.
Η Βαλεντίνα Κονόπ- Λιάσκο περιγράφει τα γεγονότα πριν 35 χρόνια με μια μελαγχολική διάθεση φοβούμενη μια πιθανή αλλαγή, με την επιστροφή του ονόματος «Ζντάνοβ» από τις κατοχικές ρωσικές αρχές της Ρωσίας. Επιστροφή στην αφήγηση:“Έπειτα από ένα χρόνο έντονης δράσης , τον Ιανουάριο του 1988, στην εφημερίδα “Εργάτης της Αζοφικής” δημοσιεύτηκε ένα άρθρο -μήνυμα για θετική απόφαση των κομματικών αρχών γύρω από το θέμα μας. Πριν από την δημοσίευση επισήμως δεν μας στήριζε κανείς, ούτε η ίδια εφημερίδα, ούτε στις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, που πηγαίναμε διαμαρτυρόμενοι, το κλίμα ήταν ευνοϊκό. «Δεν είναι ακόμα η ώρα!», μας έλεγαν.
“Μετά την απήχηση που είχε η δημοσίευση στην τοπική εφημερίδα υπέρ της επιστροφής του ιστορικού ονόματος πιστέψαμε πως επιτέλους θα έχουμε τις δημοκρατικές αλλαγές στη χώρα μας! Έτσι, το 1989 επέστρεψε το ιστορικό όνομα στην πόλη μας. Ήταν το πρώτο σε μια σειρά μετονομασιών, που ακολούθησαν στην ΕΣΣΔ την εποχή της περεστρόικα” λέει η κ. Λιάσκο. Θυμάται πως ήθελαν να γιορτάζουν την νίκη τους, δημόσια και πανηγυρικά στο θέατρο της πόλης, αλλά η σχετική πρόταση τους δεν έγινε δεκτή. “Τελικά το γιορτάσαμε στο διαμέρισμά μου, με σαμπάνιες. Τραγουδήσαμε παρέα, διαβάσαμε ποιήματα γνωστών αγαπημένων ποιητών της εποχής των αλλαγών που ζούσαμε.”
Αργότερα, όταν Βαλεντίνα Κονόπ- Λιάσκο συνεργαζόταν με την Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων της Ουκρανίας, η πρόεδρός της, Αλεξάνδρα Προτσένκο, υποστήριξε την ιδέα της συγγραφής βιβλίου για την επιστροφή του ονόματος “Μαριούπολη”.“Δημιούργησα και πάλι μια ομάδα, μοίρασα τους τομείς εργασίας και μετά συνέλεξα αρχειακά δεδομένα και φωτογραφίες. Κάπως έτσι εμφανίστηκε και το βιβλίο «Μαριούπολ:η επιστροφή του ονόματος», στο οποίο, μεταξύ άλλων, υπήρχε μια φωτογραφία του έκπτωτου τεράστιου μνημείου του Ζντάνοβ, σε μια εξέδρα μπρούμυτα, αποσυναρμολογημένο τη νύχτα, πριν ξημερώσει, σύμφωνα με τη τακτική της KGB.
