Η ελληνική ιστορία του Μεσοπολέμου είναι γεμάτη από γεγονότα πολιτικής και πολιτειακής αστάθειας που σημαδεύονταν από στρατιωτικές παρεμβάσεις και πραξικοπήματα. Ησαν όμως αυτές οι κινήσεις του Στρατού σοβαρά κινήματα και πραγματικές πολιτειακές ανατροπές;
ΑΠΕ-ΜΠΕ
του Ανδρέα Ανδριανόπουλου
Στην πολιτική επιστήμη τα κινήματα του Στρατού εντάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
- ΣΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ PUTSCH. Οταν δηλ. μια στρατιωτική μονάδα αναγγέλλει την πρόθεσή της να κινηθεί για να ανατρέψει την κυβέρνηση, αποφασισμένη για κάθε συνέπεια. Το πιο γνωστό τέτοιο κίνημα του Στρατού υπήρξε το αποτυχημένο πραξικόπημα του αρχηγού του Ρωσικού Στρατού Λεβρ Κορνίλοφ, κατά της κυβέρνησης Κερένσκι το 1917. Με αίτημα την επαναφορά της πειθαρχίας στον Στρατό και την κατάργηση των επιτροπών των στρατιωτών στις Ενοπλες Δυνάμεις κινήθηκε ο τότε αρχιστράτηγος. Με αποτέλεσμα η αποτυχία του να οδηγήσει στην αποφυλάκιση του Λένιν, που είχε κατηγορηθεί για κατασκοπεία υπέρ της Γερμανίας, και στον εξοπλισμό των μπολσεβίκων. Αλλη τέτοια περίπτωση είναι η αποτυχία της κομμουνιστικής Αριστερός στην Ινδονησία, μέσω της Προεδρικής Φρουράς του προέδρου Σουκάρνο, να ανατρέψουν τη συντηρητική ηγεσία του Στρατού (Υπόθεση Gestapu – αρχικά «Κινήματος 30ής Σεπτεμβρίου», 1965).
- ΣΤΟ COUP D’ ΕΤΑΤ (ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ). Στην περίπτωση αυτή ο Στρατός ή κάποιες μονάδες του κινούνται συνωμοτικά και ξαφνικά καταλαμβάνουν την εξουσία. Τέτοια παραδείγματα είναι οι ανατροπές στις περισσότερες αραβικές χώρες, στην Ελλάδα το 1967 και σε μερικές στρατιωτικές επεμβάσεις σε Αφρική και Λ. Αμερική (Χουάν Περόνστην Αργεντινή και Γκετούλιο Βάργκας στη Βραζιλία).
- ΤΕΛΟΣ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ PRONUNCIAMENTO (ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΙΑ). Εκεί ο Στρατός αναγγέλλει την πρόθεσή του να πάρει την εξουσία και δίνει προθεσμία στους πολιτικούς να υπακούσουν στους όρους του ή να φύγουν. Τα περισσότερα πραξικοπήματα στη Λ. Αμερική. το κίνημα του 1909 στην Ελλάδα και σχεδόν όλα στην Τουρκία ακολούθησαν την τακτική αυτή.
Τα ελληνικά μεσοπολεμικά κινήματα είναι έξω από τις κατηγορίες αυτές. Μοιάζουν λίγο με το putsch, δίχως όμως τις διακινδυνεύσεις και τη μυστικότητα. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος που ο μετέπειτα δικτάτορας Πάγκαλος ήρθε στην εξουσία. Προαναγγέλλοντας δεξιά κι αριστερά πως είχε την πρόθεση να κάνει «κίνημα», ο στρατηγός δεν είχε εξασφαλίσει ουσιαστικά παρά τη στήριξη μιας ασήμαντης μονάδας των Αθηνών. Φεύγοντας το βράδυ από την Εθνοσυνέλευση, του είπε ο υπ. Στρατιωτικών Κ. Γόντικας αν σκοπεύει να κάνει κίνημα (!). «Και βέβαια», του απάντησε ο Πάγκαλος. Ολοι οι αξιωματικοί, φίλοι του στρατηγού, είχαν υποτίθεται συλληφθεί, αλλά στην πράξη μπαινόβγαιναν εκεί που θεωρητικά εκρατούντο! Οταν έγινε η κίνηση, δεν υπήρξε σοβαρή αρχικά στρατιωτική απειλή. Η κυβέρνηση όμως, αντί να αντιδράσει με κάποια κίνηση, αναλώθηκε σε συσκέψεις, διαβουλεύσεις, παραιτήσεις προσώπων κι ανακλήσεις παραιτήσεων. Οταν τελικά ο Πάγκαλος κατόρθωσε να ελέγξει στρατιωτικά την κατάσταση, οι πολιτικοί ακόμη συζητούσαν για τον σχηματισμό κυβέρνησης! Ο έχων την εντολή Παπαναστασίου τον συνεχάρη (!) και του ζήτησε να συμμετάσχει! Τελικά ο Πάγκαλος, ουσιαστικά αρνούμενος, δήλωσε «επαναστάτης». Ζήτησε όμως να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από την Εθνοσυνέλευση, την οποία, με τη στήριξη Παπαναστασίου, την πήρε! Είχαμε λοιπόν «κίνημα», με κοινοβουλευτική έγκριση.
Απόλυτα ελληνική οπερετική ιδιαιτερότητα… Μόνο ο Θ. Σοφούλης καταδίκασε το φαινόμενο και καταψήφισε…
από Τα Νέα
