Η ΕΕ είχε έτοιμο σχέδιο ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Ενωση θα παρείχε στη χώρα φάρμακα, τρόφιμα, καύσιμα κ.λπ. για ένα διάστημα, όταν έκλειναν οριστικά οι στρόφιγγες του ευρώ και οι εισαγωγές θα γίνονταν αδύνατες.

 

Οταν έπεσε στο τραπέζι η λέξη δημοψήφισμα και οδηγηθήκαμε στο γνωστό αποτέλεσμα µε την υπερψήφιση του «Οχι», έζησα µια αλησμόνητη νύχτα. Γύρω στις δέκα το βράδυ χτύπησε το τηλέφωνο από τις Βρυξέλλες και άναυδος έμαθα ότι διακυβευόταν η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη αλλά ακόμα και στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δεδομένου ότι δεν είχε προβλεφθεί από τις ευρωπαϊκές συνθήκες η έξοδος μόνο από την ευρωζώνη. Συγκαλείτο λοιπόν εντός 48 ωρών διπλή Σύνοδος Κορυφής της ευρωζώνης και της ΕΕ για τη διπλή αποπομπή της Ελλάδας. Χωρίς να έχω ειδικές οδηγίες από τις Βρυξέλλες για επικοινωνία με την κυβέρνηση, αλλά βασιζόμενος στην αποστολή που είχα αναλάβει, αρχίζω τα τηλέφωνα. Στο Μαξίμου κατ’ αρχάς, όπου, ενώ φυσικά επικρατεί ενθουσιασμός, καλούμαι να μεταφέρω τα δυσάρεστα. Ο γενικός γραμματέας του πρωθυπουργού μού απαντάει με μεγάλη δυσπιστία και ενόχληση που με κάνουν να αμφιβάλλω αν το επείγον μήνυμα φτάσει εγκαίρως στον πρωθυπουργό. Ερμηνεύοντας την παγωμάρα που ο Γιάνης Βαρουφάκης λίγο αργότερα διαπίστωσε εκεί, το μήνυμα είχε πράγματι διαβιβαστεί και το «ζύγιζαν».

Συνεχίζω, µε πυρετό στην κυριολεξία και όντας σε εξαιρετικά δεινή θέση, την προσπάθεια µε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ώστε να γίνει αντιληπτό το πώς εκλαμβανόταν εκτός Ελλάδας το συνταρακτικό «Οχι». Προς µεγάλη µου ανακούφιση, µε ακούει µε µεγάλη προσοχή και κατανόηση.

Το ηθικό µου αναπτερώνεται. Επικοινωνούμε και πάλι εκείνη τη νύχτα. Αποδύεται σε εκστρατεία για την παραμονή µας στην Ενωση: συγκαλεί για το επόμενο πρωί συμβούλιο πολιτικών αρχηγών, όπου, υπό τη δαμόκλειο σπάθη της διπλής εξόδου, χαράσσεται επιτέλους εθνική γραµµή σωτηρίας.

Είχε γίνει στο μεταξύ γνωστό ότι η ΕΕ, ενόψει του πιθανολογούμενου Grexit, είχε έτοιμο σχέδιο ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Ενωση θα παρείχε στη χώρα φάρμακα, τρόφιμα, καύσιμα κ.λπ., για ένα διάστημα, όταν έκλειναν οριστικά οι στρόφιγγες του ευρώ και οι εισαγωγές θα γίνονταν αδύνατες. Είχαμε αποφύγει την απόλυτη καταστροφή και ίσως έναν νέο εμφύλιο.

Αλλά ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Το αίτημα της κυβέρνησης στις Βρυξέλλες για χρηματοδοτική βοήθεια φεύγει ανυπόγραφο κι εγώ τρέχω πίσω από το Μαξίμου και το υπουργείο Οικονομικών για να πέσουν οι υπογραφές και να πειστούν όλοι οι εταίροι μας ότι τιμούμε τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουμε έναντι του νέου πακέτου βοήθειας.

 

Εγένετο 3ο μνημόνιο

Το τρίτο μνημόνιο είναι πια γεγονός, ενώ η συμφωνία για τις ιδιωτικοποιήσεις και τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας υπό ειδικό αυστηρό καθεστώς σφράγιζαν το τέλος µιας πορείας που δεν θα είχε επιστροφή.

Ενα καυτό καλοκαίρι ακολούθησε, µε ουρές μέσα στον καύσωνα των πολιτών στις τράπεζες λόγω capital controls, τον πρωθυπουργό να χάνει τους ασυμβίβαστους µε τα δεδομένα συντρόφους του, τον χρόνο να τρέχει αδυσώπητα με την Πρόεδρο της Βουλής να κάνει παθητική αντίσταση για να μην εγκριθεί η νέα συμφωνία και, τελικά, να προκηρύσσονται νέες εκλογές.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, εκδηλώνεται μέσα στο καλοκαίρι μια άλλη κρίση, η προσφυγική, που οδήγησε περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους να αποβιβαστούν στα νησιά μας κι από εκεί να διασχίσουν τη χώρα με κατεύθυνση, οι περισσότεροι, άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Τρέχω στα νησιά, συνοδεύοντας ευρωπαϊκά κλιμάκια που έρχονται να βοηθήσουν. Συμμετέχω σε επείγουσες επαφές και αναγνωριστικές αποστολές με τον ελληνικό στρατό –ο επαγγελματισμός και το επίπεδό του με καταπλήσσουν–, ο οποίος τείνει χείρα βοηθείας για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής και καταγραφής αιτούντων άσυλο (hot spots).

Γίνομαι μάρτυρας της μεγάλης ανθρωπιάς με την οποία οι νησιώτες αντιμετωπίζουν τους κατατρεγμένους, που φτάνουν κατά κύματα, οι περισσότεροι από τη σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο Συρία. Αργότερα τα βόρεια σύνορά μας θα κλείσουν, παγιδεύοντας χιλιάδες πρόσφυγες στη χώρα μας. Το έτος 2015 αναδεικνύεται σε annus horribilis για τη χώρα μας.

Μια θετική εξέλιξη είναι όταν, μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, επισκεπτόμαστε τον πρωθυπουργό μαζί με τον Ευρωπαίο επίτροπο επί των οικονομικών και πρώην υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας Πιερ Μοσκοβισί, το κλίμα της συνάντησης είναι καλό. Η κυβέρνηση υιοθετεί πλέον μια φιλευρωπαϊκή γραμμή και η Ευρώπη έρχεται και πάλι να στηρίξει ανεπιφύλακτα την Ελλάδα τόσο στα οικονομικά όσο και στο προσφυγικό πρόβλημα, που είχε έρθει για να μείνει.

 

Τα… ρουσφέτια

Υπήρχαν και παράδοξα, τα οποία, αν οι ώρες δεν ήταν κρίσιμες, θα χαρακτήριζα κωμικοτραγικά. Οπως όταν, κατά τη διάρκεια εκείνης της συνάντησης αρχές φθινοπώρου στο Μαξίμου, όπου συζητήσαμε κομβικά θέματα για την πορεία της οικονομίας που ήταν σε απελπιστική κατάσταση, προς μεγάλη μας έκπληξη μας ζητήθηκε να μην επιμείνει η ΕΕ σε νέα μείωση των τιμών των ιατρικών εξετάσεων από τα διαγνωστικά κέντρα. Η τρόικα, λόγω του τεράστιου πανευρωπαϊκά αριθμού των απεικονιστικών εξετάσεων που εκτελούνται στη χώρα μας με έξοδα του Δημοσίου, πίεζε για μείωση των τιμών, όπως έκανε και με τα φάρμακα, όπου επέβαλε την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Βγαίνοντας από το Μαξίμου, ο Πιερ Μοσκοβισί –που υποστήριζε σθεναρά τη χώρα μας ήδη επί πρωθυπουργίας Αντώνη Σαμαρά, όταν ασκούσε τα καθήκοντα του υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας– διερωτήθηκε πόσο σημαντικό ήταν αυτό το θέμα για να τεθεί στο τραπέζι σε μια τέτοια κρίσιμη σύσκεψη. Αναρωτήθηκε επίσης, ως σοσιαλδημοκράτης πολιτικός, γιατί μια αριστερή κυβέρνηση εμφανίζεται δυσαρεστημένη από τη μείωση μιας σημαντικής δαπάνης για το Δημόσιο σε περίοδο κρίσης. Η νέα κυβέρνηση, σκέφτηκα, είχε πολλή δουλειά μπροστά της ώσπου να μάθει να ζυγίζει επωφελώς για τους φορολογούμενους τα αιτήματα των διαφόρων επαγγελματικών κλάδων – κάτι που στη συνέχεια έμαθε να κάνει με αξιοσημείωτη ταχύτητα.

 

Τέλος Ιουνίου 2016, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ επισκεπτόταν την Αθήνα επισφραγίζοντας έτσι το almost happy end ενός «σκληρού» δωδεκαμήνου και έξι ετών φαγούρας, µε τα µνημόνια να αιµοδοτούν, αν µη τι άλλο, τη συνέχεια της Ελλάδας!

Μερικές μέρες αργότερα, ο κολοσσός που λέγεται Ηνωμένο Βασίλειο αποκόπτεται από την Ενωμένη Ευρώπη, µε θραύσματα του διχασμού της να διασκορπίζονται ως τα Highlands της Σκωτίας και τα docks της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου είχε κατασκευαστεί ο… Τιτανικός.

Ο λαϊκισμός οδήγησε εκεί έναν Γολιάθ! Ενας Δαβίδ σαν την Ελλάδα µαζεύει τα κοµµάτια του, συμφιλιώνεται επιτέλους έπειτα από 70 χρόνια και η Αριστερά παίρνει κι αυτή το δικό της µερίδιο στην εξουσία, γεγονός που δύσκολα αποδέχεται το πολιτικό κατεστημένο της χώρας μας. Με δικαιολογία τις ομολογουμένως πολλές αστοχίες της «πρώτης φοράς αριστερά», τα «αστικά» κόμματα θα θεωρήσουν τους αριστερούς κυβερνώντες «καταληψίες», που δεν έχουν θέση στο Μαξίμου. Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θα προσπαθήσει, από τη μεριά της, να προσελκύσει και να εντάξει τον ΣΥΡΙΖΑ στους κόλπους της, μια άσκηση που πάντως δεν έχει ακόμα καταλήξει.

 

Ο Ευκλείδης επιμένει αριστερά

Ιούλιος 2017: Ερχεται ο Πιερ Μοσκοβισί για 24 ώρες στην Αθήνα και οργανώνω ένα δείπνο εργασίας με τον υπουργό και τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών σε βεράντα κεντρικού ξενοδοχείου. Εχουμε μακρά λίστα σημαντικών θεμάτων, αλλά, όλως παραδόξως, ο υπουργός –που χαίρει εκτίμησης από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς λόγω του θετικού ρόλου που παίζει στη συνεννόηση της κυβέρνησης με την ευρωζώνη– αναλώνει τον περιορισμένο χρόνο που διαθέτουμε παρουσιάζοντας τις θέσεις της αριστερής πτέρυγας του κόμματός του, της οποίας προΐσταται. Διαμαρτύρεται επίσης για την «παρέμβαση της ΕΕ στα εσωτερικά της χώρας», όταν η Ενωση υπερασπίζεται τον γενικό διευθυντή της ΕΛΣΤΑΤ, που κινδυνεύει ο άνθρωπος να μπει φυλακή γιατί ορθώς διόρθωσε το ύψος του ελλείμματος του προϋπολογισμού για την προ του 2010 περίοδο, γεγονός που επικύρωσε η ΕΕ. Είναι περασμένα μεσάνυχτα και διαβάζω την κούραση αλλά και την ενόχληση στο πρόσωπο του Πιερ Μοσκοβισί. Παρεμβαίνω διπλωματικά λέγοντας, απευθυνόμενος στον υπουργό, ότι είναι ευκαιρία να συζητήσουμε το θέμα της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, αλλά η προσπάθειά μου πέφτει στο κενό. Αντ’ αυτού, ο υπουργός κατηχεί με λεπτομέρειες τον Πιερ Μοσκοβισί για τις θέσεις της «Ομάδας των 53» της οποίας προΐσταται. Η βραδιά κλείνει μετά τη μία το πρωί με την ατάκα της αξέχαστης Σκάρλετ Ο’ Χάρα από την ταινία Οσα Παίρνει ο Ανεμος: «Αύριο ξημερώνει μια άλλη μέρα!»

 

Πάνος Καρβούνης, πρώην επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της ΕΕ στην Ελλάδα, περιγράφει πώς η παρέμβαση του Προκόπη Παυλόπουλου απέτρεψε την καταστροφή