Στη διπλωματική αντεπίθεση σε όλα τα επίπεδα – διεθνή και διμερή – σε φόρα και διεθνείς οργανισμούς, περνά η κυβέρνηση αναδεικνύοντας την κλιμακούμενη επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας και τις συνέπειές της που υπερβαίνουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και αγγίζουν τον πυρήνα ζωτικών ευρωπαϊκών συμφερόντων.
Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση, όπως τόνισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θέτει την Ευρώπη προ των ευθυνών της και σε επίπεδο κρατών-μελών που συνεχίζουν τις εξαγωγές στρατιωτικών εξοπλισμών στην Τουρκία.
Το ζήτημα των εξαγωγών στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Τουρκία έθεσε ενώπιον των ομολόγων του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ζητώντας από τα κράτη-μέλη να μην πωλούν πλέον στρατιωτικό υλικό προς την Τουρκία, όπως προβλέπει το πλαίσιο της Ε.Ε. για τις εξαγωγές όπλων του 2008 – Κοινή θέση ΚΕΠΠΑ που είχε επαναβεβαιωθεί στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων τον Οκτώβριο του 2019.
Ο πρωθυπουργός τόνισε την υποχρέωση των κρατών-μελών της Ε.Ε., όπως αυτή προκύπτει από προηγούμενη Κοινή Θέση της, να αναστείλουν τις εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού προς τρίτες χώρες, οι οποίες χρησιμοποιούν τον εξοπλισμό αυτό για επιθετικές ενέργειες ή την περιφερειακή αποσταθεροποίηση, όπως ακριβώς πράττει η Τουρκία. Πρόκειται για ακόμη ένα διαπραγματευτικό όπλο που η κυβέρνηση σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τόσο διμερώς με συγκεκριμένα κράτη-μέλη, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Όπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την τριμερή Σύνοδο Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου στη Λευκωσία, επαναλαμβάνοντας ότι η Ελλάδα ζητά από τα ευρωπαϊκά κράτη να μην πωλούν πλέον στρατιωτικό υλικό στην Τουρκία, «δεν γίνεται η πλευρά της ειρήνης να προμηθεύει η ίδια τις σφαίρες, τις οποίες ενδέχεται η απέναντι πλευρά να χρησιμοποιήσει απέναντι σε κράτη-μέλη της Ε.Ε».
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε το θέμα στον Heiko Maas κατά την συνάντησή τους στην Αθήνα
“Η στρατηγική, πολιτική και ηθική διάσταση του θέματος είναι προφανής” τονίζουν ανώτατες κυβερνητικές πηγές. “Δεν μπορεί” προσθέτουν “την ώρα που μια τρίτη χώρα απειλεί κυριαρχικά δικαιώματα μιας άλλης χώρας και μάλιστα κράτους-μέλους της Ε.Ε. οι παραδόσεις στρατιωτικού υλικού να συνεχίζονται στη λογική του business as usual”.
Μάλιστα, σε ό,τι αφορά τη Γερμανία και τις προγραμματιζόμενες παραδόσεις γερμανικών υποβρυχίων τύπου 214 στην Τουρκία το 2021, το ζήτημα έθεσε ο πρωθυπουργός και στον Γερμανό υπουργό Εξωτερικών Heiko Maas κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στην Αθήνα, δυο 24ωρα πριν τη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Το ίδιο ζήτημα έχει συζητήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης και με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Την υπόθεση αυτή θα συνεχίσει να θέτει η κυβέρνηση τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε διμερές επίπεδο, στις χώρες που αποτελούν τους μεγαλύτερους εξαγωγείς τεχνογνωσίας, συστημάτων και στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία στο πλαίσιο της κινητοποίησης σε όλα τα μέτωπα και ενόψει της αξιολόγησης της συνολικής συμπεριφοράς της Τουρκίας με απώτερο ορίζοντα τον Δεκέμβριο.
Σε ό,τι αφορά το ζήτημα των εξαγωγών στρατιωτικού υλικού και τα εξοπλιστικά προγράμματα, υπενθυμίζεται ότι με βάση την απόφαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων του Οκτωβρίου του 2019, η οποία είχε ακολουθήσει την απόφαση κρατών-μελών να σταματήσουν τις εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού στην Τουρκία με αφορμή την στρατιωτική εμπλοκή της στη Συρία, τα κράτη-μέλη είχαν επαναβεβαιώσει την σχετική Κοινή Θέση για τον έλεγχο των εξαγωγών στρατιωτικού εξοπλισμού του 2008/044/CFSP και είχαν δεσμευθεί να εναρμονίσουν τις θέσεις τους σε ό,τι αφορά την πολιτική εξαγωγών στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία. Σημειώνεται ότι ο συγκεκριμένος μηχανισμός επιτρέπει την άμεση λήψη αποφάσεων είτε σε επίπεδο κρατών-μελών είτε σε συντονισμένο ευρωπαϊκό επίπεδο.
Είναι σαφές από την επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας, ότι επιδιώκει με στρατιωτικά μέσα να δημιουργήσει τετελεσμένα έναντι της Ελλάδας, καθώς και ότι θέτει σε κίνδυνο την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα. Τα σημεία αυτά έθεσε ο πρωθυπουργός στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θυμίζοντας στους ομολόγους του ότι η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας συνδέεται ευθέως με παραβιάσεις του άρθρου 4 και 5 της εν λόγω Κοινής Θέσης, που καθιστά αναγκαία την αναστολή εξαγωγών στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία.
Πώς παραβιάζονται τα άρθρα 4 και 5 της Κοινής Θέσης
Συγκεκριμένα, στο άρθρο 4 γίνεται σαφής αναφορά στον σεβασμό του κριτηρίου διατήρησης της περιφερειακής ειρήνης, ασφάλειας και σταθερότητας και στην υποχρέωση των κρατών-μελών να αρνηθούν εξαγωγή στρατιωτικού υλικού εφόσον υπάρχει κίνδυνος ο αποδέκτης να χρησιμοποιήσει την στρατιωτική τεχνολογία ή τον εξοπλισμό που εισάγει επιθετικά εναντίον άλλης χώρας ή για να επιβάλει δια της βίας εδαφική διεκδίκηση. Όπως αναφέρεται, τα κράτη-μέλη θα πρέπει μεταξύ άλλων να λαμβάνουν υπόψιν:
Την ύπαρξη ή πιθανότητα μιας ένοπλης σύγκρουσης ανάμεσα στον αποδέκτη και μια άλλη χώρα
Την εδαφική διεκδίκηση σε βάρος μιας γειτονικής χώρας, την οποία ο αποδέκτης έχει στο παρελθόν επιδιώξει ή απειλήσει ότι θα επιδιώξει δια της βίας
Την πιθανότητα η στρατιωτική τεχνολογία ή ο εξοπλισμός να χρησιμοποιηθεί για σκοπούς άλλους από την νόμιμη εθνική ασφάλεια και άμυνα του αποδέκτη
Την ανάγκη να μην επηρεαστεί αρνητικά η περιφερειακή σταθερότητα.
Στο άρθρο 5 μάλιστα γίνεται σαφής αναφορά στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εξαγόμενη στρατιωτική τεχνολογία στα συμφέροντα άμυνας και ασφάλειας κρατών-μελών και φιλικών ή συμμάχων χωρών, καθώς και τον κίνδυνο χρήσης της τεχνολογίας ή του στρατιωτικού εξοπλισμού εναντίον δυνάμεων των ιδίων και των κρατών μελών, καθώς και φιλικών και συμμάχων χωρών.
Ποιες ευρωπαϊκές χώρες είναι οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς στρατιωτικού εξοπλισμού προς την Τουρκία
Στην επιστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών προς τον Γερμανό ομόλογό που επισημοποιεί το αίτημα που απηύθυνε απευθείας ο Κυριάκος Μητσοτάκης στον Χάικο Μάας κατά την πρόσφατη συνάντησή τους στην Αθήνα, επισημαίνονται οι πρόσφατες προκλητικές ενέργειες της Τουρκίας, η οποίες, όπως υπογραμμίζεται, αποσκοπούν στη δημιουργία τετελεσμένων με στρατιωτικά μέσα και ζητείται να μην δοθούν άδειες εξαγωγής συγκεκριμένου στρατιωτικού υλικού προς την Τουρκία, όπως υποβρύχια, φρεγάτες, αεροσκάφη και αναβάθμιση τεθωρακισμένων.
Η αντίδραση της γερμανικής κυβέρνησης που ανακοίνωσε ότι η Γερμανία μειώνει τις άδειες εξαγωγών στρατιωτικού υλικού στην Τουρκία και ότι δεν προχωρά σε νέα συμβόλαια είναι ενδεικτική της αμηχανίας που προκαλεί η σχετική συζήτηση σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπου το θέμα ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη. Η αντίδραση των Γερμανών Πρασίνων είναι χαρακτηριστική, καθώς ζήτησαν τη μη παράδοση των γερμανικών υποβρυχίων, καθώς «το τουρκικό πολεμικό Ναυτικό απειλεί τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. στην Ανατολική Μεσόγειο».
Επιστολές εστάλησαν και στους υπουργούς Εξωτερικών της Ισπανίας Arancha Gonzalez-Laya και της Ιταλίας Luigi Di Maio. Και όχι τυχαία, καθώς οι προαναφερθείσες χώρες είναι από τους πρωταθλητές στις συμπαραγωγές και τα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα προς την Τουρκία της τελευταίας 15ετίας – προγράμματα των οποίων η υλοποίηση συνεχίζεται. Οι εξαγωγές στρατιωτικού υλικού και τα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα εκτείνονται σε όλο το εύρος των ναυτικών και στρατιωτικών δραστηριοτήτων της Τουρκίας και στον σκληρό πυρήνα των προωθημένων δυνατοτήτων. Και αυτά αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου.
Ενδεικτικά αναφέρονται: τα γερμανικά υποβρύχια Τ.214 και τα άρματα μάχης Leo-2A4, το αεροσκάφος μεταφορών Α400Μ (συμπαραγωγή με τη Γαλλία), οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι Gockturκ (συμπαραγωγή Γαλλίας-Ιταλίας) και τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό το πρόγραμμα της Ισπανίας για το τουρκικό ελικοπτεροφόρο Anadolu.
